Monitoring Kieviten in Nederlandse graslanden
OBN Monitoring
Status: afgerond
Looptijd: 2023
Uitvoerder: Sovon
Contactpersoon: Erik Kleyheeg & Thijs Glastra (Sovon)
Deskundigenteam: Cultuurlandschap
Inleiding
De Kievit, een van de typische weidevogels in Nederland, staat net als vele andere boerenvogels onder druk, zoals gedocumenteerd in de Boerenlandvogelbalans 2020. Sinds de eeuwwisseling is de Nederlandse broedpopulatie van Kieviten aanzienlijk afgenomen, voornamelijk door beperkt reproductiesucces, met name lage kuikenoverleving. Recent onderzoek heeft gewezen op suboptimale habitatcondities als mogelijke oorzaak van voedselgebrek bij opgroeiende kuikens en oudervogels. Om deze habitatkwaliteit te onderzoeken, zijn in Nederlandse graslanden in 2022 vrouwtjes Kieviten met kuikens gevolgd, waarbij de habitatkenmerken werden gemeten en vergeleken met referentiemeetpunten. Dit onderzoek, uitgevoerd door Kennisnetwerk OBN, maakte gebruik van GPS-loggers om de gezinnen nauwlettend te volgen en verwachtte dat gezenderde vogels in 2023 weer zouden terugkeren naar dezelfde broedgebieden. In deze vervolgmonitoring zijn de gezenderde kieviten uit het onderzoek uit 2022 wederom gevolgd en zijn extra gegevens verzameld over de relatie tussen habitatgebruik en omgevingsfactoren - inclusief beheer en inrichting - in de broedgebieden van de gezenderde kieviten.
Conclusie
Het onderzoek in 2023 bood waardevolle aanvullende inzichten in het habitatgebruik van Kieviten tijdens het broedseizoen. Het bleek dat het broedseizoen in 2023 over het algemeen positiever was dan in 2022, met minder tweede broedpogingen. Opmerkelijk was dat de gezenderde vogels in 2023 voornamelijk broedden op grasland met beheerpakketten, in plaats van regulier agrarisch grasland. Dit sluit aan bij de trend dat steeds minder Kieviten op regulier grasland nestelen in Nederland. Het belang van geschikte foerageerhabitat voor kuikens in de directe omgeving van nestlocaties werd benadrukt, samen met de beschikbaarheid van regenwormen als belangrijkste voedselbron voor de oudervogels.
Beheeradvies
- Rondom clusters van Kievitsnesten moet gezocht worden naar mozaïekbeheer dat gedurende het broedseizoen foerageerhabitat biedt voor zowel kuikens als volwassen Kieviten.
- Kuikens hebben percelen nodig met overwegend lage en open vegetatie, maar met variatie in vegetatiehoogte en micro-reliëf om te kunnen schuilen voor predatoren.
- Vegetatiestructuren ontstaan bij voorkeur door vertraging van grasgroei door hoge bodemvochtigheid en beperkte mestgift, mogelijk gecombineerd met greppel-plasdras.
- Houd rekening met de beperkte actieradius van kievitskuikens, die zich bij voorkeur over afstanden van minder dan 100 m verplaatsen.
- Stimuleer de beschikbaarheid van regenwormen als voornaamste voedselbron door toepassing van ruige stalmest, relatief laat in het voorjaar.
- Mozaïeken moeten zodanig worden gepositioneerd dat ze geschikt zijn voor zowel kuikens als volwassen Kieviten, met voldoende beschikbaarheid van regenwormen.
Dit advies is gebaseerd op het verkregen inzicht in habitatselectie en ecologie van Kieviten en is essentieel voor het bevorderen van reproductiesucces en behoud van deze kwetsbare soort in Nederlandse graslanden.