N16.04 Vochtig bos met productie

Verdroging nadelig voor natuurfunctie
De natuur in het beheertype Vochtig bos met productie is vaak verdroogd. Dit komt doordat de meeste bossen zijn ontwaterd en 'op rabatten gezet' om de houtproductie te optimaliseren, maar ook door ingrepen in de omgeving zoals ruilverkavelingen en beeknormalisaties. Deze verdroging is gunstig voor de houtteelt. Droge omstandigheden bieden meer keuzemogelijkheden qua boomsoorten en zorgen voor een betere boomgroei.

Verdroging zorgt voor een achteruitgang in soortenrijkdom en het verdwijnen van een groot aantal voor vochtige bossen kenmerkende soorten. Verdroging leidt niet alleen tot een afname van de vochtvoorziening, maar vaak ook tot verzuring en vermesting.

Als de aanvoer van basenrijk kwelwater vermindert, kunnen in hogere delen verdroging, verzuring en eutrofiering hand in hand gaan. Door de aanleg van drainagegreppels of rabbatten neemt de invloed van de basen in de wortelzone af. Als basenarm en ijzerarm grondwater in de winter niet tot in de bewortelde bovengrond komt, kan dit leiden tot een versterkte verzuring, een slechtere strooiselafbraak en een lagere stikstofafvoer. Verdroging maakt bossen ook gevoeliger voor stikstofdepositie.

Samenstelling boomsoorten versterkt verzuring
In Vochtig bos met productie domineren boomsoorten die aangeplant zijn voor de houtproductie, zoals spar, lariks, den, eik en beuk. Hierdoor wijkt de samenstelling van de boomsoorten af van de natuurlijke samenstelling, die bestaat uit inheemse loofbomen en struiken als gewone es, gewone esdoorn, berk, hazelaar, zoete kers en haagbeuk en zeldzame soorten als fladderiep, winterlinde, wegedoorn en tweestijlige meidoorn. Van de boomsoorten die nu het bosbeeld bepalen, heeft het blad een sterk verzurende invloed op de bodem.

Reliëf is aangetast door aanleg van rabatten
In het verleden zijn voor de houtproductie rabatten aangelegd om de ontwatering van bossen te regelen. Hierbij is veel van het oorspronkelijke reliëf met allerlei geleidelijke milieugradiënten vervangen door uniform droge en omgewerkte bodems doorsneden met greppels. De rabatten liggen vanwege hun hogere ligging buiten het bereik van basenrijk grondwater. Daardoor verzuren ze. Voor de houtproductie zijn de rabatten nuttig, maar voor de natuur zorgen ze voor een probleem.

Houtproductie geeft ecologische dynamiek
De bossen van natuurtype Vochtig bos met productie zijn onderhevig aan een hydrologische dynamiek die afhankelijk is van standplaats, waterhuishouding en basenverhouding. De houtproductie zorgt voor extra ecologische dynamiek:

• De houtoogst kan op de juiste plekken zorgen dat er lichtinval ontstaat die positief is voor de bosflora- en fauna, bijvoorbeeld bij het oogsten van beuken die veel schaduw werpen en daarmee zorgt voor het verdwijnen van lokale oude bospopulaties.
• Dunning zorgt dat er plaatselijk meer licht tot de bosbodem doordringt, waardoor er zich nieuwe soorten kunnen vestigen die licht en warmte nodig hebben.
• Dunning en houtoogst kunnen leiden tot meer variatie in de bossen, bijvoorbeeld door ecologisch waardevolle bomen te sparen op grond van aanwezigheid van holten of andere kwaliteiten.
• Het vrijzetten van bomen bij dunning stimuleert de diktegroei, waardoor sneller variatie in de grootte van bomen ontstaat.
• Aanplant van nieuwe, jonge bossen, die in de verjongingsfase vestigingsmogelijkheden bieden voor soorten die afhankelijk zijn van licht, warmte en bodemroering, levert nieuwe biodiversiteit en ecologische dynamiek.

Houtproductie genereert extra inkomsten
Bossen van het natuurtype Vochtig bos met productie zijn multifunctionele bossen, waarin natuur gecombineerd wordt met houtproductie en recreatie. Dat betekent dat het beheer is gericht op het optimaliseren van zowel de houtproductie als de biodiversiteit. Houtproductie genereert extra inkomsten en dat zorgt dat het bosbeheer minder gevoelig is voor bezuinigingen. In het bosbeheer zal echter rekening gehouden moeten worden met de gevolgen van de houtproductie voor de natuurfunctie.

De productiviteit van Vochtig bos met productie doet niet onder voor die van productiebossen op droge bodems. Er groeien meestal hogere bomen en er kunnen boomsoorten groeien die kwaliteitshout produceren. Dit komt doordat de betere vochtvoorziening en de betere zuurbuffering bijgroei stimuleert. De kosten voor de oogst van het hout zijn vaak wel hoger. Door de natte terreinomstandigheden zijn speciale machines en oogsttechnieken nodig. Verkeerde uitvoering van houtoogst kan grote schade aan vegetatie, bodem en ontsluiting teweegbrengen.