OBN Webinar: Plastic in Rivieren
Op 28 september 2021 presenteerden Frank Collas (Radboud Universiteit Nijmegen) en Margriet Schoor (Rijkswaterstaat) de resultaten van het onderzoek naar plastic in de Nederlandse rivieren. Het probleem blijkt groot:
de onderzoekers troffen meer plastic dan vis in hun netten aan.
Rijkswaterstaat werkt op verschillende fronten aan oplossingen.
Kijk het Webinar terug: Plastic in rivieren
Download de presentaties:
- Frank Collas: Plastic in de waterkolom van de Rijntakken
- Margriet Schoor: Plastic in het Rijnwater
Meer informatie:
- Onderzoeksrapport: Plastic in de waterkolom van de Boven-Rijn, Waal en IJssel
- Website van Rijkswaterstaat over zwerfafval
- Samenwerkingspartner Schone Rivieren
Samenvatting
Frank Collas is één van de onderzoekers die in opdracht van Rijkswaterstaat het plastic in verschillende Rijntakken onderzocht. Het onderzoek liftte mee op de monitoring van trekvis, die met behulp van ankerkuilnetten werd gevangen in de Waal. Om ook de kleinere plasticdeeltjes te vangen, gebruikten de onderzoekers zogenaamde larvennetten. Deze fijnmazige netten werden op verschillende dieptes in de rivier geplaatst.
Soorten plastic
Het opgeviste plastic werd in verschillende categorieën ingedeeld. Plastic folies of stukken daarvan werden het meest gevonden, gevolgd door ondefinieerbare stukjes, touw, tampons, tampon applicators of verpakkingen ervan en snoep-, snack- en chipsverpakkingen.
Op sommige verpakkingen was nog het land van herkomst te zien. Het meeste kwam uit Duitsland, gevolgd door Nederland, maar ook Oost-Europese landen komen op de lijst voor. Uit houdbaarheidsdata op verpakkingen kon worden opgemaakt dat het meeste plastic ongeveer een jaar oud was. Het oudste stukje plastic dateerde uit 1988.
Variatie in diepte en Rijntakken
Met behulp van de larvennetten is bekeken of de hoeveelheid plastic varieert op verschillende dieptes. In de vaargeul bleek in de boven waterkolom meer macro plastic voor te komen, terwijl microplastic zich vooral bij de bodem ophout. Er is weinig verschil gevonden in de concentratie en samenstelling van het plastic in de verschillende Rijntakken. Het enige wat echt opviel was de grote hoeveelheid touw in de IJssel. Het jaarlijkse plastictransport van de Nederlandse rivieren wordt geschat op meer dan 300 miljoen stukjes.
Er is nog veel onduidelijk over de impact van al dat plastic op het waterleven. Wel is duidelijk dat veel vogels vissen en andere dieren plastic zwerfafval inslikken of erin verstrikt raken. De toxische stoffen die vrijkomen uit het plastic hopen zich op in het voedselweb.
Afvalbronnen
Margriet Schoor houdt zich bezig met de vraag hoe al dat plastic in de rivieren belandt en wat we eraan kunnen doen om de hoeveelheid plastic in het water te verminderen. Een deel van het probleem bestaat uit zwerfafval dat recreanten achterlaten op kades, in uiterwaarden en in stroomgebied zijwateren. Een andere bron is lozingen van bedrijven of rioolwaterzuiveringsinstallaties. Het rooster dat zij gebruiken om het te filteren is te grof. Dit verklaart waarschijnlijk de grote hoeveelheid tampon- en maandverbandresten die zijn aangetroffen tijdens het onderzoek. Een derde belangrijke afvalbron is de scheepvaart.
Oplossingsrichtingen
Rijkswaterstaat zet zich in om het probleem van plastic zwerfafval te verminderen. Zo hebben zij een zwerfafval-ophaalregeling in het leven geroepen en geven zij trainingen aan beheerders over het in de hand houden van het afvalprobleem. Ook steunt Rijkswaterstaat het project Schone Rivieren, waarin vrijwilligers afval rapen in de uiterwaarden. Daarnaast werkt Rijkswaterstaat mee aan de ministeriële regeling ‘uitgebreide productverantwoordelijkheid wegwerpplastics’, die ervoor moet zorgen dat er minder plastic wegwerpartikelen worden geproduceerd en dat producenten meebetalen aan het opruimen van zwerfafval. Ondertussen gaat Rijkswaterstaat door met onderzoek naar plastic in de rivieren, in de toekomst ook in samenwerking met Duitsland.